Ook dit jaar is wetenschapper Andrea Evers (1967) weer onderscheiden. De hoogleraar gezondheidspsychologie in Leiden krijgt de Simon Stevinprijs voor succesvol en baanbrekend onderzoek naar het placebo-effect.
Bewuste en onbewuste verwachtingen van een patiënt over het medicijn en het effect daarvan kunnen de werking van medicijnen en behandelingen beïnvloeden, zowel positief (placebo) als nocebo (negatief).
Het effect van de medicatie op het lichaam is namelijk niet alleen toe te schrijven aan de werkzame stof. Zo kan het zijn dat het medicijn in het verleden goed werkte en dat je het opnieuw inneemt in de verwachting dat het opnieuw zijn werk zal doen.
Evers toont aan dat het lichaam bepaalde stoffen aanmaakt wanneer het brein daarvoor een prikkel heeft afgegeven. Zo is bekend dat bij psoriasispatiënten die eerst een bepaalde periode ontstekingsremmers krijgen, op den duur het lichaam zelf deze stoffen gaat aanmaken. Daardoor zijn op langere termijn kleinere hoeveelheden medicijnen nodig. Bij zware depressies loont het volgens Evers om reguliere anti-depressiva voor te schrijven, maar bij licht depressieve klachten sorteren placebo-medicijnen ook effect.
Invloed op je gezondheid
Wat je doet en denkt heeft invloed op je gezondheid, aldus Evers. Zij pleit ervoor om je gedrag in te zetten om je minder ziek te voelen. De behandelaar moet daarbij rekening houden met psychologische factoren, zoals stress, die lichamelijke reacties (kunnen) veroorzaken. De behandelaar moet inspelen op de verwachting van een patiënt over een specifieke behandeling. Dat juist kan in positieve zin doorwerken op het resultaat. Evers laat zien dat het gebruik van placebo kan leiden tot aantoonbare vermindering van klachten als pijn en vermoeidheid.
Zij onderstreept dat het placebo-effect ten nauwste samenhangt met iemands conditionering. Want vanaf het begin van hun leven leren mensen zich aan te passen aan hun omgeving. Bij conditionering wijzig je je gedrag nadat je bent blootgesteld aan een bepaalde (positieve of negatieve) prikkel. Op grond van je eerst opgedane indrukken in je jeugd liggen bepaalde zaken, als een reflex, vastgelegd in het brein.
Communicatie
Zij meent dat communicatie grote invloed op het ziekteproces kan hebben. Een patiënt in de spreekkamer van een arts neemt snel voor waar aan wat een arts zegt, want deze is een autoriteit op zijn gebied. Wanneer een patiënt hoort van de arts dat hij of zij tijdens de ingreep “kort een stekende pijn zal ervaren”, geeft dat een andere indruk en wekt dat andere verwachtingen dan de mededeling “dat er een lokale pijnstiller wordt toegediend, waardoor hij of zij zich tijdens de hele ingreep comfortabel zal voelen”.
Stevinprijs
Begin oktober 2019 krijgt Andrea Evers de Stevinprijs, de hoogste onderscheiding die de Nederlandse wetenschap kent. Het gaat om een bedrag van 2,5 miljoen euro, te besteden aan wetenschappelijk onderzoek. Het werk van Evers op het gebied van het placebo-effect zal naar verwachting grote impact op de gezondheidszorg hebben.
Heel interessant allemaal! Zou deze zeer drukke hoogleraar tijd hebben voor een lezing aan Q-koortspatiënten?
Bert Brunninkhuis
